Hóa chất trong sản xuất đế giày

Trong ngành công nghiệp giày dép, hóa chất trong sản xuất đế giày đóng vai trò cực kỳ quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, độ bền, độ đàn hồi và tính thẩm mỹ của sản phẩm. Mỗi loại đế như PU, PVC, EVA, TPR hay cao su đều cần đến các hợp chất đặc thù để đảm bảo tính năng riêng biệt. Bài viết dưới đây Vietcha sẽ giúp bạn hiểu rõ các nhóm hóa chất sử dụng trong sản xuất đế giày và cách quản lý, sử dụng an toàn trong quy trình sản xuất.

Tổng quan về hóa chất trong sản xuất đế giày

Trong sản xuất đế giày, hóa chất được sử dụng không chỉ để tạo nên vật liệu chính mà còn giúp tối ưu hóa các đặc tính vật lý, hóa học và cơ học. Mục tiêu là giúp đế giày nhẹ hơn, bền hơn, linh hoạt và có khả năng chống trượt tốt.

Các nhóm hóa chất chính sử dụng trong sản xuất đế giày

Các nhà máy sản xuất giày thường sử dụng bốn nhóm hóa chất trong sản xuất đế giày chính sau đây:

• Polymer nền: Là thành phần cấu tạo chính của đế như polyurethane (PU), PVC, EVA, cao su tổng hợp.
• Dung môi hữu cơ: Dùng để tẩy rửa, pha chế keo và làm sạch khuôn.
• Phụ gia: Giúp tăng độ bền, đàn hồi, chống trượt, ổn định màu sắc và độ bám dính.
• Keo dán: Liên kết phần đế với thân giày, thường là keo cao su hoặc keo dung môi.

Mỗi nhóm hóa chất đều góp phần tạo nên sản phẩm đế giày đạt chuẩn về độ bền, tính năng và thẩm mỹ.

Hóa chất dùng trong sản xuất đế PU (Polyurethane)

Đế PU được sử dụng phổ biến nhờ đặc tính êm ái, nhẹ, bám dính tốt và có khả năng đàn hồi vượt trội. Tuy nhiên, quy trình sản xuất đế PU đòi hỏi phản ứng hóa học phức tạp và kiểm soát chặt chẽ.

Polyol và Isocyanate – thành phần cốt lõi tạo PU

Hai hóa chất chính trong sản xuất đế PU là Polyol và Isocyanate, khi phản ứng với nhau sẽ tạo ra hợp chất polyurethane có độ đàn hồi cao.

• Polyol quyết định độ mềm và đàn hồi của đế.
• Isocyanate (TDI hoặc MDI) chịu trách nhiệm tạo mạng lưới liên kết giúp đế chắc chắn.
• Xúc tác và phụ gia ổn định như amine, thiếc hữu cơ giúp phản ứng diễn ra nhanh, đồng đều.

Việc điều chỉnh tỷ lệ hai thành phần này ảnh hưởng trực tiếp đến độ cứng và trọng lượng của đế giày.

Dung môi và phụ gia trong sản xuất đế PU

Trong quy trình sản xuất PU, dung môi như acetone, MEK, ethyl acetate được dùng để làm sạch khuôn, thiết bị và pha chế keo. Ngoài ra, còn có các phụ gia chống bọt, chất ổn định bề mặt, chất tạo màu giúp cải thiện tính thẩm mỹ và độ bền cho sản phẩm.

Xem thêm: Ngành Giày Việt Nam: Gia Công Là Vua, Sáng Tạo Là Tép

Hóa chất trong sản xuất đế PVC và EVA

Đế PVC và EVA thường được sử dụng trong dép, sandal, giày thể thao và giày xốp. Cả hai loại này đều yêu cầu hệ phụ gia và hóa chất phối trộn đặc biệt để đạt được tính năng mong muốn.

Polymer nền và chất hóa dẻo trong đế PVC

Trong sản xuất đế giày PVC, resin PVC được kết hợp với chất hóa dẻo (plasticizer) như DOP, DBP, DINP nhằm giúp vật liệu mềm hơn, dẻo hơn và dễ ép khuôn.
Ngoài ra:

• Chất ổn định nhiệt (Ca-Zn, Ba-Cd) giúp PVC không bị phân hủy ở nhiệt độ cao.
• Bột màu giúp tạo màu sắc đa dạng, bóng đẹp cho đế.
• Chất chống UV giúp đế không bị ngả màu, giòn khi tiếp xúc ánh sáng mặt trời.

EVA và các phụ gia tăng độ bền, chống trượt

EVA là vật liệu nhẹ, đàn hồi tốt và thường được dùng trong giày thể thao hoặc dép xốp. Trong quy trình sản xuất đế EVA, các hóa chất như:

• Chất tạo xốp (Azodicarbonamide – ADCA) để tạo bọt khí, giúp đế nhẹ hơn.
• Chất chống oxy hóa bảo vệ polymer khỏi lão hóa.
• Chất chống trượt tăng độ ma sát khi di chuyển.

Nhờ đó, đế EVA có thể chịu va đập tốt, không thấm nước và giữ được độ đàn hồi lâu dài.

Hóa chất trong sản xuất đế cao su (TPR và cao su lưu hóa)

Đế cao su có độ bền và khả năng chịu mài mòn vượt trội, đặc biệt được dùng trong giày bảo hộ và giày thể thao cao cấp.

Hóa chất lưu hóa và chất xúc tiến

Quá trình lưu hóa cao su là bước quan trọng giúp tăng độ đàn hồi và độ bền. Các hóa chất lưu hóa chính gồm:

• Lưu huỳnh (Sulfur): tạo liên kết chéo giữa các mạch polymer.
• Chất xúc tiến (MBT, TMTD, CBS): rút ngắn thời gian lưu hóa, giảm tiêu hao năng lượng.
• Chất kích hoạt (ZnO, acid stearic): hỗ trợ phản ứng lưu hóa diễn ra hiệu quả.

Phụ gia tăng tính năng cơ học và độ bền

Các chất độn như silica, calcium silicate, magnesium carbonate giúp tăng độ cứng, giảm mài mòn và ổn định kích thước đế giày. Ngoài ra, còn có chất chống oxy hóa và chất kháng UV giúp đế không bị nứt gãy khi sử dụng lâu dài.

Dung môi hữu cơ và keo dán trong quy trình hoàn thiện đế giày

Dung môi và keo đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn lắp ráp – nơi đế được liên kết chắc chắn với thân giày.

Các loại dung môi phổ biến trong làm sạch và dán đế

Các dung môi được dùng phổ biến gồm:

• Acetone, Toluene, Xylene, MEK, Ethyl acetate, Methylene chloride.

Những dung môi này có tác dụng làm sạch bề mặt, loại bỏ tạp chất và tăng độ bám dính khi dán keo. Tuy nhiên, chúng có tính bay hơi cao nên cần đảm bảo hệ thống thông gió và bảo hộ lao động nghiêm ngặt.

Keo dán cao su và keo dung môi trong lắp ráp đế giày

Hai loại keo chính được dùng:

• Keo cao su (Neoprene): có độ dính mạnh, thích hợp cho da, cao su, vải.
• Keo dung môi: chứa xylene, MEK giúp kết dính nhanh, thời gian khô ngắn.

Người vận hành cần đảm bảo tỉ lệ pha chế chính xác, tránh dùng keo trong môi trường kín để giảm nguy cơ ngộ độc hơi dung môi.

Bảng tổng hợp các hóa chất chính trong sản xuất đế giày

Dưới đây là bảng tổng hợp giúp bạn hình dung rõ hơn về các loại hóa chất trong sản xuất đế giày cùng công dụng và lưu ý an toàn:

Xem thêm: Hơn 80% nguyên phụ liệu sản xuất giày thể thao vẫn phải nhập khẩu – Vì sao?

Lưu ý an toàn khi sử dụng hóa chất trong sản xuất đế giày

Việc sử dụng hóa chất trong môi trường sản xuất cần tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn để bảo vệ người lao động và môi trường.

Quy tắc bảo hộ và thông gió trong khu vực sản xuất

• Trang bị khẩu trang, găng tay, kính bảo hộ khi tiếp xúc với dung môi.
• Sử dụng hệ thống hút khí và thông gió đạt chuẩn để giảm nồng độ hơi độc.
• Đào tạo nhân viên về quy trình xử lý sự cố tràn hóa chất và phòng cháy nổ.

Xử lý chất thải và nước thải chứa hóa chất

• Nước thải chứa dung môi, keo cần được trung hòa và lọc qua hệ thống xử lý chuyên dụng.
• Chất thải rắn phải được thu gom riêng và bàn giao cho đơn vị có giấy phép xử lý hóa chất công nghiệp.
• Ưu tiên sử dụng các hóa chất thân thiện môi trường, ít VOC để hướng tới sản xuất bền vững.

Kết luận

Hóa chất trong sản xuất đế giày là yếu tố quyết định đến chất lượng, độ bền và tính an toàn của sản phẩm. Việc lựa chọn đúng loại hóa chất, tuân thủ quy trình pha trộn, và đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn sẽ giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, giảm lỗi kỹ thuật và bảo vệ môi trường.

Xu hướng hiện nay hướng đến việc thay thế dung môi độc hại bằng sản phẩm xanh, thân thiện môi trường, đồng thời tối ưu hóa hiệu suất sản xuất bằng quản lý hóa chất thông minh – tạo nên nền tảng vững chắc cho ngành giày dép phát triển bền vững.

Nếu bạn đang tìm kiếm đối tác sản xuất đế giày chuyên nghiệp, hãy liên hệ VIETCHA để được tư vấn và hợp tác.